Turizam

Turistički resursi

Izuzetno veliko bogatstvo i raznovrsnost turističkih resursa, naročito prirodnih (planine, klima, vode, biodivrezitet) svrstava gusinjske Prokletije među perspektivne planine za razvoj dvosezonskog planinskog turizma – ljetnjeg rekreacionog i zimsko-sportskog u Crnoj Gori. Međutim, realizacija dosadašnjih opštinskih i republičkih razvojnih planova i strategija nije dovela do očekivane  valorizacije tih  resursa i potencijala. Periferan turističko-geografski položaj, neznatna ulaganja u razvoj materijalne baze turizma i brojni ograničavajući faktori  uzroci  su velikog zaostajanja ovog dijela Prokletija u turističkom razvoju. I po ostalim prirodnim resursima –  klimatskim, vodnim i biogeografskim Prokletije su u prednosti u odnosu na većinu crnogorskih planina i planina u daljem okruženju. Međutim, prirodni faktori imaju veliki, ali ne i dominantan  uticaj na turizam. Da znatno veći uticaj na razvoj turizma imaju društveni faktori upravo se najbolje može vidjeti na primjeru Prokletija, koje raspolažu neupordivo najvećim prirodnim turističkim resursima i potencijalima ali su turistički najslabije valorizovane planine u Crnoj Gori.

Turističke vrijednosti  prirodmih  resursa gusinjskih  Prokletija i dijela  planina visitorsko-zeletinske grupe (Greben, Lipovica, Čardak, Kcuber),   potenciraju razvoj aktivnog i rekreativnog turizma, kao glavnog oblika, čije su osnovne osobine duži boravci i sezonska i prostorna koncentracija turista.  

Prema studiji OECD, objavljenoj pod naslovom „Analiza mogućnosti i problema razvoja zimskog turizma u Jugoslaviji“ (Ženeva, 1969.), koju su izradili poznati eksperti za zimski turizam  M. Rey i Z. Iten, skijaški potencijali gusinjskog dijela Prokletija spadaju  među najveće u Crnoj Gori. Po toj studiji, ukupan zbir denivelacija potencijalnih skijaških staza na tom dijelu Prokletija iznosi 10.740 m. Od toga na planinu Bor (2149 m), u neposrednoj blizini Gusinja, otpada 5.775, a na Popadiju-Valušnicu 4975 m. Radi upoređenja, po istoj studiji Durmitor raspolaže sa svega 3.360 m denivelacija skijaških staza, ili tri puta manje od zbira denivelacija područja Gusinja. Po zbiru denivelacija staza  određuje se i kapacitet skijališta. Trasirane staze na Boru eksponirane su pretežno prema sjeverozapadu i sjeveru i većinom prolaze kroz četinarsku šumu, što garantuje trajnost sniježnog pokrivača tri do pet mjeseci. Prema studiji  R. Nikčevića, na skijalištu Bor  moguće je trasirati 12 skijaških staza, ukupne dužine 34.401 m, kapaciteta 9.084 skijaša. Većina staza ima visinsku razliku 800 i više m. Dvije glavne staze ispunjavaju olimpijske kriterijume. Skijaški tereni Popadije i Valušnice dostupni su od Gusinja putem uz dolinu Dolja-Bistračica (7 km). Teren je obrastao travom i smješten je  u prostranom glacijalnom udubljen ju (cirku),  između vrhova Karaule, Valušnice i Trojana. Maksimalna dužina pojedinih staza iznosi 2.5 km, a visinska razlika 800 m.

Po hidrografskom bogatstvu sa Gusinjskim krajem ne može se uporediti nijedan drugi planinski kraj u Crnoj Gori. Poslije Mareze kod Podgorice ovdje se nalazi najveće vrelo u Crnoj Gori – Alipašini izvori. U blizini izbijaju vrela Savino oko (Oko Skakavice), Bajrovića vrelo i Dragija. Od vrela Oka nastaje rijeka Skakavica koja na ulazu u kanjon Grlje pravi vodopad visine oko 15 m. U kanjonu postoje još tri viodopada od kojih je najviši visok oko 25 m. Na izlazu iz kanjona nastaje rijeka Vruja, koja sa Grnčarom kod Gusinja čini rijeku Ljuču, pritoku Plavskog jezera.

Poljoprivredni resursi

Poljoprivredne resurse čiine zemljište pogodno za obrađivanje, oranične površine, pašnjaci, livade, šumsko-travni kompleksi, poljsko-šumski plodovi, ljekovito bilje i dr.

Pedološke karakteristike Gusinjskog kraja

Skoro sve navedene vrste zamljišta su pogodne za poljoprivredu.

Poljoprivredna proizvodnja, naročito stočarstvo i ratarstvo, predstavlja jedno od osnovnih zanimanja stanovništva ovog područija.

Antropogeni  resursi

            Antropogeni resursi čine osnovu za razvoj kulturnog turizma koji ima za cilj zadovoljenje kulturne potrebe tj. potrebe turista da  prošire svoj kulturni horizont putem  razgledanja, upoznavanja  i doživljavanja određenih kulturnih, pa i prirodnih  vrijednosti, kao što su kulturno-istorijski spomenici, kulturne ustanove i manifestacije, folklor, etnološki elementi, prirodne ljepote, prirodne turističke vrijednosti  i dr. Kulturni turizam nije sezonski ograničen kao rekreativni, posjete su kraće i mobilnost turista veća. Uz prirodne resurse spomenici kulture su sastavni dio primarne turističke ponude Gusinja, ali je na ovom prostoru  dosada vrlo malo urađeno da se oni aktivnije uključe i obogate tu ponudu.

Osnovne karakteristike ovdašnjeg  kulturnog nasljeđa  ogledaju se  u sljedećem:

–    proizvod je lokalnog, odnosno autohtonog neimarstva, te sadrži određene specifičnosti po kojima se razlikuje od kulturnog nasleđa drugih krajeva,

–  odraz je ovdašnje etničke heterogenosti, multikonfesionalnosti i multikulturalnosti, ali sa dominantnim orijentalnim  uticajima, što su dodatni atrubuti turističke privlačnosti.

–     dobar  dio tog nasljeđa nije sačubvan u izvornom – autentičnom obliku.

Ovdašnja kulturna baština  potiče iz različitih perioda, počev od praistorije do današnjih dana. Ima tragova iz paleolita i neolita, iz antičkog i rimskog perioda, ali su oni slabo sačuvani.  Najznačajniji spomenički i vjerski  objekti datiraju iz perioda  dugotrajne  turske vladavine. Zub vremena, burni istorijski dogođaji i seobe stanovništva doprinijeli propadanju mnogih ostataka materijalne kulture iz praistorije, antičkog, ilirskog i rimskog perioda, pa i srednjeg vijeka.

Turizam

Područje Gusinja raspolaže potencijalima za formiranje  bogate i raznovrsne turističke ponude. Primarnu turističku ponudu na ovom prostoru čine u prvom redu prirodni turistički resursi (planine, doline, vode, klimatske pogodnosti, ribolovišta, divlje ljepote planinskog pejzaža i floristički diverzitet. Gusinje raspolaže i antropogenim vrijednostima i interesantnim kulturno-istorijskim nasleđem. Sekundarna ponuda obuhvata generalnu infrastrukturu (komunalnu i saobraćajnu) i turističku infrastrukturu (smještaj, restorani, sportski objekti i dr.). Sastavni dio sekundarne ponude su narodni sabori (Drugi avgust), Gusinjska omaha  i razne manifestacije.

Svojom primarnom i sekundarnom turističkom ponudom Gusinje kao turistička destinacija može da zadovolji brojne potrebe turista, a naročito sportsko-rekreativne i kulturne potrebe.

Turistički proizvodi Gusinja, koji se nude turistima a koji koji obuhvataju  sve elemente primarne i sekundarne turističke ponude, uključujući tu pružanje ključnih i komplementarnih usluga i prezentaciju  atrakcija i resursa, već u sadašnjoj fazi turističkog razvoja privlače turiste. Ključne usluge odnose na smještaj, hranu,  informacije,  transport dr, . Na bazi prirodnih, kulturnih i ljudskih resursa, u turističkoj ponudi Gusinja  razvijaju četiri integralna turistička proizvoda: 1. aktivni turizam, 2. naučni i kulturni turizam, 3.kulinarstvo i 4.zabava.

Aktivni  turizam je najvažniji turistički proizvod  koji Gusinje nudi u sadašnjoj razvojnoj fazi. On podrazumijeva sportsko i rekreativno upražnjavanje određenih  aktivnosti, kao što su  planinarenje, biciklizam, kajakarenje, rafting i ribolov Ljuči i Plavskom jezeru. Uređenjem skijališta na Boru i Popadiji stvoriće se uslovi i za sportske aktivnosti u zimskoj sezoni, kao što su skijanje, snoubod, sankanje i ski-turing. Na planinama u okolini Gusinja obavljaju se četiri  vrste planinarenja: sportsko, rekreativno, pripremno (za osvajanje viših vrhova van zemlje) i alpinizam.  Dolina Grbaja kod Gusinja, sa planinarskim domovima, predstavlja najveći alpinistički i jedan od najvećih planinarskih centara  u Crnoj Gori.

Naučni turizam na ovom dijelu  Prokletija ima svoju dugu tradiciju. Prokletije i danas predstavljaju veliki izazov za naučnike raznih struka, naročito za geomorfologe, geografe, botaničare, etnologe i druge.

Na ovom prostoru postoje uslovi i za ekstremne (adrenalinske) sportove: alpinizam, paraglajding, spuštanje u jame i pećine.i dr. Razvijenost aktivnog turizmau sadašnjoj  fazi razvoja turizma je visoka u oblasti planinarstva i alpinizma što se ne može reći i za ostale integralne proizvode – prezentaciju kulturno-istorijskog nasleđa, kulinarstvo i zabavu.

Gusinje kao turistička destinacija, zahvaljujući prostranstvu i raspoloživim potencijalima, može da razvija  ponudu turističkih proizvoda iste ili slične strukture kao i opština Plav, Sa takvom ponudom Gusinje može da računa na isto tržište turističke potražnje kao i  ova opština. Prema sprovedenoj anketi 2009. godine, najviše je u opštini Plav  bilo iz Srbije (12 %), zatim iz Bosne i Hercegovine (11 %), ostalih republika bivše Jugoslavije 6 %, iz Njemačke (6 %), Zapadne Evrope ukupno 14 % i Istočne Evrope 23 %. Učešće turista iz Crne Gore prema istoj anketi u ukupnom turističkom prometu iznosi 10.

        Osnovna polazišta na kojima se zasniva dugoročni program razvoja turizma ovog područja imaju svoja fundamentalna uporišta u objektivnom vrednovanju relevantnih razvojnih faktora, kao što su:

• raskošne, autentične, raznovrsne i izuzetno atraktivne prirodnogeografske i ekološke vrijednosti, koje čine esencijalnu osnovu održivog razvoja turizma;
• ostaci materijalne i duhovne kulture, etičke i etnografske karakteristike stanovništva i tradicionalno gostoprimstvo ljudi ovih krajeva, te vrlo brojna emigracija u inostranstvu zainteresovana za ulaganja sredstava u uslužne djelatnosti i povratak u zavičaj;
• proučavanja na sektoru turističkog tržišta i procjene da očekivana kretanja domaće i inostrane tražnje (na srednji i duži rok) neće predstavljati limitirajući faktor razvoja dobro organizovane i kvalitetne turističke ponude ovog područja;
• dugoročno opredeljenje Crne Gore da razvoj turizma uvrsti u krug najužih razvojnih prioriteta, da se razvija na principima i konceptu ekološke države, kao i činjenica da je strategijom razvoja turizma ovo područije uvršteno u prioritetne destinacije budućeg razvoja planinskog turizma;
• položaj područja u odnosu na postojeće, a pogotovu na planirane saobraćajnice i saobraćajne koridore (drumske i željezničke), kao i realna mogućnost da se afirmiše i kao turistička aviodestinacija (aerodrom u Beranama);
• iskustva stečena u dosadašnjem razvoju turizma;
• program razvoja turizma je koncipiran tako da on čini integralni dio cjelokupnog infrastrukturnog, materijalnog, socijalnog, kulturnog, ekološkog i prostornog razvoja, te da se posebno zasniva na čvrstoj interaktivnoj sprezi sa proizvodnjom ekološke hrane.

Turističke zone

Polazeći od bogastava prirodnih i antropogenih faktora, turistička privreda je u Gusinju predodređena da predstavlja jedan od osnovnih pravaca razvoja u budućnosti. Takodje je sproveden projekat Kulturna ruta – gdje su postavljene infor table na engleskom i maternjem jeziku, odstampane brošure te stoga i kulturni turizam se moze razvijati i biti znacajna turisticka ponuda opstine Gusinje.

Zahvaljujući bogastvu prirodnih faktora ovdje se, pored planinarstva, alpinizma, bicijlističkog i speleološkog turima, uspješno mogu razvijati gotovo svi drugi oblici turističkog prometa: lovni i ribolovni turizam, kupališni, zimsko-sportski (u kome smučanje predstavlja osnovni sadržaj),  zdravstveno-rekreativni, ekološki, avanturistički, kongresni, naučni, kulturni i dr. Turistička privreda je budućnost razvoja Gusinja i njegove okoline .

Saobraćaj

Područje Gusinja je i prirodno najuslovnija i najkraća veza između Sjevernog dijela  i Centralnog dijela republike Crne Gore odnosno Podgorica –Gusinje 57 km ili Podgorica -Gusinje – Berane 100 km. Ova činjenica je i značajna pretpostavka mogućnosti bolje valorizacije raspoloživih prirodnih resursa, kako samog Gusinjskog kraja, tako i čitavog područija duž granice imeđu Crne Gore, gornjeg Polimlja, Podgoričke regije, Albanije i to sa jedne i druge strane. Luka Bar je na udaljenosti manjoj od 90 kilometara tako da su troškovi transporta umanjeni i čine se povoljnijim za svaki vid djelatnosti.

                   Saobraćajna infrastruktura

Eksternu putnu mrežu čine:

Magistralni putevi Peć-Čakor-Murina (60 km) i Andrijevica-Murina(16 km), koji se preko Trešnjevika nastavlja za Mateševo i dalje za Podgoricu.

Regionalni put : Berane – Gusinje dužina 45 km,

Put u izgradnji Podgorica-Tamara-Gusinje (57 km),

Gusinje ima razvijenu internu putnu mrežu. Ukupna dužina lokalnih puteva na područiju Gusinjskog kraja iznosi 48 km

           Stanovništvo

Prema popisu iz 2011 godine na ovom područiju živi 4239 stanovnika.