L I Č N A K A R T A G U S I N J A
Gusinje je dobilo status opštine u februaru mjesecu 2014.godine nakon prethodno održanog konsultativnog referendum I pretpostavki za dobijanje statusa nakon čega je Vlada Crne Gore Skupštini CG predložila izmjene I dopune Zakona o teritorijalnoj organizaciji Crne Gore gdje je Gusinje ustanovljeno kao 23 opština I trenutno najmlađa u Crnoj Gori.
Posljedice ukidanja opštine Gusinje 1953. godine odrazile su se negativno na ovdašnji privredni i društveni život. Uz neravnomjernost regonalnog razvoja koja je dovela do zapostavljanja sjeverne regije u Crnoj Gori, te posljedice su imale velikog uticaja na migacije stanovništva, zapostavljanje poljoprivredne proizvodnje, depopulaciju, demografsko pražnjenje i zamiranje sela, kao i na fluktuaciju kadrova, naglo opadanja broja učenika u školama i na saobraćajnu izolovanost ovog područja.
U katastarskoj dokumentaciji područije Gusinja je evidentirano je 10 katastarskih opština i u okviru njih 42 naselja, sela i zaseoka. Katastarske opštine su:
- Gusinje ( 3.728.751 m2),
- Dolja (3.4621.900m2 ),
- Dosuđe I (3.240.464 m2),
- Dosuđe II (9.922.255 m2),
- Grnčar (20.997.300 m2),
- Kruševo I (14.204.508 m2),
- Kruševo II (15.965.517 m2),
- Martinoviće I (4.159.908 m2),
- Martinoviće II (11.516.578 m 2) i
- Vusanje (49.559.850m2), ukupne površine oko 157 km2, što čini oko 1,1 % teritorije Republike Crne Gore i oko 2 % prostora koji pripada Sjevernom regionu.
Gusinje
Na karti su prikazane katastarske opštine raznim bojama i ispisani njihovi nazivi.
OSNOVNI GEOGRAFSKI I ISTORIJSKI PODACI
Geografski položaj
Gusinje je smješteno u neposrednoj blizini granice sa Albanijom, na sastavu rijeka Vruje i Grnčara, jugozapadnom dijelu Plavsko – gusinjskog basena, na oko 920 m nadmorske visine, ispod strmih padina Prokletija na jugu i Lipovice, grebena i Visitora na sjeveru. Gledano prema glavnim i sporednim stranama svijeta, Gusinje se nalazi u jugoistočnom dijelu Crne Gore. Ono ima približnu geografsku širinu grada Risna u Boki Kotorskoj i Danilovgrada u Zetskoj ravnici. Međutim, sa regionalnog stepenu ekonomske (ne)razvijenosti aspekta Gsinjski kraj se tretira kao sastavni dio sjeverne regije Crne Gore. Toj regiji pripada i po
Saobraćajno – prometni i turistički položaj
Saobraćajno-prometna pozicija Gusinjskog kraja ne može se ocijeniti kao nepovoljna, i ako Plav i Gusinje sada predstavljaju završne stanice regionalnog limskog automobilskog puta. Za razliku od puteva koji vode ka Žabljaku, Šavniku i drugim planinskim opštinskim centrima, koji su zimi često neprohodni, putevi za Plav i Gusinje su potpuno i stalno prohodni zimi.
Saobraćajni položaj Gusinjskog kraja
Reljefna karta Plavsko – Gusinjskog basena sa internom putnom mrežom
PRIRODNI I ANTROPOGENI RESURSI
Planine, doline i ravnice
Gusinjske Prokletije pružaju se duž državne granice prema Albaniji, počev od Trojana na zapadu pa sve do Velike Šćapice na istoku. Ropojansko-vrujskom i Grbaljsko-doljskom glacijalnom dolinom gusinjski dio Prokletija podijeljen je na tri skupine: 1. Trojan – Popadija – Valušnica – Talijanka, 2. Karanfili – M. Potkajs– Vezirova Brada i 3. Bjelič-Bor. Karanfili i Bjelič pripadaju krečnjačkoj zoni Prokletija. U toj zoni duž državne granice, na Bjeliču uzdižu se tri najviša vrha Crne Gore: Zla Kolata (2534 m), Dobra Kolata (2528 m) i Maja Rosit (2524 m). U kristalastoj zoni, ili zelenom pojasu, gdje dominiraju blagi oblici reljefa, uzdižu se Bor, Memina planina i Šćapica.
Masiv Karanfili sa Valušnice
Hidripotencijal
Heterogena geološka građa i morfološka struktura, neujednačena prostorna raspodjela padavina i dr. presudno su uticali na formiranje osnovnih hidroloških karakteristika kako cjelokupnog područija Gusinja, tako i njegovih pojedinih djelova.Veoma značajan resurs Područija Gusinja je hidropotencijal. Hidrološku mrežu područija čine brojni objekti- veći i manji vodotoci, glacijalna jezera, vrela i izvori, podzemne izdani i dr., tako da se područije svrstava u grupu hidrološki najbogatijih prostora Crne Gore. Oni imaju višestruku razvojnu i ekološku funkciju- vodosnadbijevanje, razvoj poljoprivrede, proizvodnja energije, razvoj ribarstva, turizma i sporta, održavanje vodenih ekosistema i dr.
Alipašini izvori
Okosnicu hidrografske mreže predstavljaju veći vodotoci kao što su Vrulja, Dolja i Grnčar, koje čine rijeku Ljuču, koja svojim tokom meandrira i uliva se u Plavsko jezero.
Vodopad Sakavice na ulazu u kanjon Grlje
Klimatske karakteristike
Na ovom prostoru, do 1000 m n.v. zastupljena je umjreno-kontinentalna, iznad te visine do 1300 m subplaninska, a na većim visinama do najviših vrhova planinska (alpska) klima. Ljeta su umjereno topla, a zime prohladne i snjegovite. Specifičnost klimata Gusinja je u tome što se na ovom prostoru osjećaju jaki uticaji mediteranske klime koji prodiru preko prokletijskih prevoja.
Beogeografski resursi
Šumski fond predstavlja značajno prirodno bogatstvo ovog područja i zajedno sa preradom drveta ima posebnu ulogu u razvoju Gusinja i privređivanju domaćinstava. Stoga se i koncept razvoja ovog prostora znatnim dijelom oslanja na šumarstvo i prerađivačke kapacitete drvne industrije. Ukupne šumske površine iznose 6.986 ha.
Gusinjske šume po strukturi
.
Turistički resursi
Izuzetno veliko bogatstvo i raznovrsnost turističkih resursa, naročito prirodnih (planine, klima, vode, biodivrezitet) svrstava gusinjske Prokletije među perspektivne planine za razvoj dvosezonskog planinskog turizma – ljetnjeg rekreacionog i zimsko-sportskog u Crnoj Gori. Međutim, realizacija dosadašnjih opštinskih i republičkih razvojnih planova i strategija nije dovela do očekivane valorizacije tih resursa i potencijala. Periferan turističko-geografski položaj, neznatna ulaganja u razvoj materijalne baze turizma i brojni ograničavajući faktori uzroci su velikog zaostajanja ovog dijela Prokletija u turističkom razvoju. I po ostalim prirodnim resursima – klimatskim, vodnim i biogeografskim Prokletije su u prednosti u odnosu na većinu crnogorskih planina i planina u daljem okruženju. Međutim, prirodni faktori imaju veliki, ali ne i dominantan uticaj na turizam. Da znatno veći uticaj na razvoj turizma imaju društveni faktori upravo se najbolje može vidjeti na primjeru Prokletija, koje raspolažu neupordivo najvećim prirodnim turističkim resursima i potencijalima ali su turistički najslabije valorizovane planine u Crnoj Gori.
Turističke vrijednosti prirodmih resursa gusinjskih Prokletija i dijela planina visitorsko-zeletinske grupe (Greben, Lipovica, Čardak, Kcuber), potenciraju razvoj aktivnog i rekreativnog turizma, kao glavnog oblika, čije su osnovne osobine duži boravci i sezonska i prostorna koncentracija turista.
Prema studiji OECD, objavljenoj pod naslovom „Analiza mogućnosti i problema razvoja zimskog turizma u Jugoslaviji“ (Ženeva, 1969.), koju su izradili poznati eksperti za zimski turizam M. Rey i Z. Iten, skijaški potencijali gusinjskog dijela Prokletija spadaju među najveće u Crnoj Gori. Po toj studiji, ukupan zbir denivelacija potencijalnih skijaških staza na tom dijelu Prokletija iznosi 10.740 m. Od toga na planinu Bor (2149 m), u neposrednoj blizini Gusinja, otpada 5.775, a na Popadiju-Valušnicu 4975 m. Radi upoređenja, po istoj studiji Durmitor raspolaže sa svega 3.360 m denivelacija skijaških staza, ili tri puta manje od zbira denivelacija područja Gusinja. Po zbiru denivelacija staza određuje se i kapacitet skijališta. Trasirane staze na Boru eksponirane su pretežno prema sjeverozapadu i sjeveru i većinom prolaze kroz četinarsku šumu, što garantuje trajnost sniježnog pokrivača tri do pet mjeseci. Prema studiji R. Nikčevića, na skijalištu Bor moguće je trasirati 12 skijaških staza, ukupne dužine 34.401 m, kapaciteta 9.084 skijaša. Većina staza ima visinsku razliku 800 i više m. Dvije glavne staze ispunjavaju olimpijske kriterijume. Skijaški tereni Popadije i Valušnice dostupni su od Gusinja putem uz dolinu Dolja-Bistračica (7 km). Teren je obrastao travom i smješten je u prostranom glacijalnom udubljen ju (cirku), između vrhova Karaule, Valušnice i Trojana. Maksimalna dužina pojedinih staza iznosi 2.5 km, a visinska razlika 800 m.
Po hidrografskom bogatstvu sa Gusinjskim krajem ne može se uporediti nijedan drugi planinski kraj u Crnoj Gori. Poslije Mareze kod Podgorice ovdje se nalazi najveće vrelo u Crnoj Gori – Alipašini izvori. U blizini izbijaju vrela Savino oko (Oko Skakavice), Bajrovića vrelo i Dragija. Od vrela Oka nastaje rijeka Skakavica koja na ulazu u kanjon Grlje pravi vodopad visine oko 15 m. U kanjonu postoje još tri viodopada od kojih je najviši visok oko 25 m. Na izlazu iz kanjona nastaje rijeka Vruja, koja sa Grnčarom kod Gusinja čini rijeku Ljuču, pritoku Plavskog jezera.
Poljoprivredni resursi
Poljoprivredne resurse čiine zemljište pogodno za obrađivanje, oranične površine, pašnjaci, livade, šumsko-travni kompleksi, poljsko-šumski plodovi, ljekovito bilje i dr.
Pedološke karakteristike Gusinjskog kraja
| Vrste zemljišta | Naselje |
| Rendzina na jedrim krečnjacima | Vusanje, Dolja, Grnčar |
| Aluvijum karbonatni | Vusanje |
| Aluvijum beskarbonatni pjeskoviti | Gusinje |
| Smeđe zemljište na tvrdim karbonatima | Dolja, Vusanje, Grnčar, Martinoviće, |
| Smeđe zemljište na karbonatno-silikatnoj podlozi | Kolenovići, Kruševo, Višnjevo |
Skoro sve navedene vrste zamljišta su pogodne za poljoprivredu.
Poljoprivredna proizvodnja, naročito stočarstvo i ratarstvo, predstavlja jedno od osnovnih zanimanja stanovništva ovog područija.
Antropogeni resursi
Antropogeni resursi čine osnovu za razvoj kulturnog turizma koji ima za cilj zadovoljenje kulturne potrebe tj. potrebe turista da prošire svoj kulturni horizont putem razgledanja, upoznavanja i doživljavanja određenih kulturnih, pa i prirodnih vrijednosti, kao što su kulturno-istorijski spomenici, kulturne ustanove i manifestacije, folklor, etnološki elementi, prirodne ljepote, prirodne turističke vrijednosti i dr. Kulturni turizam nije sezonski ograničen kao rekreativni, posjete su kraće i mobilnost turista veća. Uz prirodne resurse spomenici kulture su sastavni dio primarne turističke ponude Gusinja, ali je na ovom prostoru dosada vrlo malo urađeno da se oni aktivnije uključe i obogate tu ponudu.
Osnovne karakteristike ovdašnjeg kulturnog nasljeđa ogledaju se u sljedećem:
– proizvod je lokalnog, odnosno autohtonog neimarstva, te sadrži određene specifičnosti po kojima se razlikuje od kulturnog nasleđa drugih krajeva,
– odraz je ovdašnje etničke heterogenosti, multikonfesionalnosti i multikulturalnosti, ali sa dominantnim orijentalnim uticajima, što su dodatni atrubuti turističke privlačnosti.
– dobar dio tog nasljeđa nije sačubvan u izvornom – autentičnom obliku.
Ovdašnja kulturna baština potiče iz različitih perioda, počev od praistorije do današnjih dana. Ima tragova iz paleolita i neolita, iz antičkog i rimskog perioda, ali su oni slabo sačuvani. Najznačajniji spomenički i vjerski objekti datiraju iz perioda dugotrajne turske vladavine. Zub vremena, burni istorijski dogođaji i seobe stanovništva doprinijeli propadanju mnogih ostataka materijalne kulture iz praistorije, antičkog, ilirskog i rimskog perioda, pa i srednjeg vijeka.
PRIVREDNE DJELATNOSTI
Poljoprivreda
Napuštanje sela i poljoprivrede doprinosi da ova u prošlosti osnovna jelatnost postaje dopunsko zanimanje znatnog broja domaćinstava, sa orijentacijom na gajenje povrća i stoke. Iz prethodnih razloga došlo je do prestruktuiranja poljoprivrednih površina, pri čemu rastu površine pod stočnim krmnim biljem (lucerka i livade) i pašnjacima, što otvara mogućnost za intenzivniji razvoj stočarstva. Domaćinstva su osnovni nosilac razvoja stočarstva, dok se gajenje vrši na tradicionalan način i sa nepovoljnim rasnim sastavom. Nabavljene su kvalitetnije krave koje su djelimično poboljšale rasni sastav, ali su zbog nerzvijenosti farmerskog načina gajenja ostvareni mali efekti. Međutim, u posljednjih nekoliko godina intenzivirana je aktivnost na uvozu rasnih junica i njihovoj raspodjeli zainteresovanim poljoprivrednim gazdinstvima. Preovlađuje pašnjački (katunski) način gajenja stoke, sa ljetnjim boravkom na planini.
Na taj način se dobijaju ekološki kvalitetni i cjenjeni poljoprivredni proizvodi. Ovakav način privređivanja ne obezbeđuje tržišnost stočarske proizvodnje. Prave se samo tradicionalni mliječni proizvodi, kao što su sir i kajmak, dok nije razvijena proizvodnja specijalizovane ekološke hrane po kojoj ovo područije može biti poznato. To se odnosi na proizvodnju specifičnih vrsta sireva, kvalitetnog jagnjećeg, goveđeg i jarećeg mesa, kao i drugih vrsta hrane čiju osnovu čini stočarstvo.
Pored toga, moguća je proizvodnja ekološki zdrave hrane zasnovane na bazi razvoja ribarstva, kao i na kvalitetnom voću, povrću, šumskim plodovima i drugim blagodetima prirode ovog područija. Stoga, treba razvijati takvu organizaciju proizvodnje i lokalnog tržišta koja će povezivati i integrisati razvoj poljoprivrede i turizma kako u gradskim sredinama, tako i na seoskim područijima.
Značajnije poljoprivredno preduzeće u Gusinju je zemljoradnička zadruga “Aljo Hot” koja je ranije zapošljavala 200 radnika posjedovala je oko 9 ha za proizvodnju stočnog krmnog bilja, i daje značajan doprinos razvoju poljoprivrede. Pored ovih poslova zadruga radi na pokretanju pogona klanice, vrši otkup ljekovitog bilja i borovnica, kao i mlin za preradu integralnih žita koji trenutno zapošljava 15 radnika. U predhodnom periodu ova zadruga je bila vodeći faktor razvoja opštine (kapacitet 35 vagona borovnice).